Các loại mạch trong Đông y: Nghệ thuật chẩn đoán từ y học cổ truyền

Trong nền y học cổ truyền phương Đông, việc bắt mạch là một trong những phương pháp chẩn đoán quan trọng nhất, được các thầy thuốc sử dụng để đánh giá tình trạng sức khỏe của người bệnh. Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết về các loại mạch trong Đông y và ý nghĩa chẩn đoán của chúng.

I. Tổng quan về chẩn mạch trong Đông y

Chẩn mạch là một trong tứ chẩn (Vọng-Văn-Vấn-Thiết) của y học cổ truyền. Thông qua việc bắt mạch, thầy thuốc có thể đánh giá được trạng thái âm dương, khí huyết, tạng phủ của cơ thể. Vị trí bắt mạch chính là động mạch quay ở cổ tay, với ba vị trí: Thốn, Quan, Xích tương ứng với ba phần trên, giữa và dưới của cơ thể.

Vị trí bắt mạch

II. Phân loại các loại mạch cơ bản

1. Mạch Phù - Trầm

• Mạch Phù: Là mạch nổi sát bề mặt da, chỉ cần ấn nhẹ đã thấy. Thường gặp trong các bệnh ngoại cảm, phong hàn.
• Mạch Trầm: Là mạch chìm sâu, phải ấn mạnh mới thấy. Thường gặp trong các chứng lý, bệnh về tạng phủ.

2. Mạch Trì - Sác

• Mạch Trì: Mạch đến chậm, thưa thớt (dưới 4 lần/nhịp thở). Thường gặp trong chứng hàn, khí hư.
• Mạch Sác: Mạch đến nhanh, dồn dập (trên 5 lần/nhịp thở). Thường gặp trong chứng nhiệt.

3. Mạch Hư - Thực

• Mạch Hư: Mạch yếu, thiếu lực, dễ bị ấn lép. Biểu hiện của chứng hư (hiện tượng suy nhược, bất túc, bệnh kéo dài từ lâu)
• Mạch Thực: Mạch mạnh, cứng, khó ấn lép. Biểu hiện của chứng thực (hiện tượng cường thịnh, hữu dư, bệnh mới mắc)

f. Chẩn đoán các bệnh lý đặc biệt